طراحی بناهای گرم وخشک درمناطق بومی ایران

طراحی بناهای گرم وخشک درمناطق بومی ایران و تاثیر آن بر معماری پایدار

چکیده :
معماری پایدار دارای مفاهیم عمیقی است واین معماری میتواند ارتباط بین انسان و
طبیعت رافراهم سازد توسعه معماری پایدار یکی از مهمترین موضوعات روز بشمار
میرود بطور کلی منظور از معماری پایدار به معماری اطلاق می شود که ازیکسو
کمترین صدمه را به محیط زیست وارد کند وار سوی دیگر نسبت به شرایط محیطی
انعطاف پذیر باشد نکته قابل توجه اینست بکار بردن مصالح بومی و کاهش میزان
انرژی با استفاده از معماری سنتی میتواند باعث پایداری محیط زیست شده واز طرف
دیگر استحکام بنا را افزایش دهد بامطالعه معماری سنتی که توسط معماران در ایران
طراحی شده باین نتیجه میرسیم که معماران ایرانی در سال های گذشته چکونه
توانستند باین مفاهیم دست یابند یکی از نمونه این بنا های تاریخی وسنتی خانه
عباسیان است که ارتاریخ ساخت آن بیش از دو قرن میگذرد واین بنای منحصر به
فرد که مساحت زیر بنای آن پنج هزار مترمربع است نه تنهادر عصر خویش یکی از
شاهکارهای معماری به شمار میرفته بلکه امروز با مطاله آن باین نتیجه میرسیم
که بیشتر اصول معماری پایدار در این بنای زیبا و تاریخی رعایت شده است
کلمات کلیدی معماری پایدار معماری سنتی خانه عباسیان
مقدمه
یکی از مشکلاتی اساسی که امروز درجهان مطرح می شودمصرف بی رویه انرژی
فسیلی است که این مسئله نه تنها باعث گرم شدن محیط زیست می شود بلکه
موجب آلودگی هوا ونازک شدن لایه اوزن میشود و برای حل این مسئله حیاتی که
سالیانه جان هزاران نفر را درشهرهای بزرگ به خطر میاندازد باید چاره اندیشی
نمود
مناطق خشک وکویری که همواره بامشکل گرما وبی آبی مواجه شده دراین مناطق
با استفاده از توسعه پایدار میتوانیم مشکلات مسکن را ازنظر اقتصادی واجتماعی و
زیست محیطی حل کنیم
از آنجائیکه معماران ایرانی ازقدیم برای مشکلات زیست محیطی راه کار هائی را
پیشنهاد داده اند بنابراین معماری سنتی ایران میتواند بسیاری ازمشکلات زیست
محیطی را حل نماید.

دیاگرام آب وهوا در کاشان

کمترین بارندگی در ژو ئن رخ میدهدوبشترین میزان بارندگی در ژانویه
با میانگین 31 میلی متر

حداقل درجه حرارت 33.2 درجه سانتی کراد وحداقل ردجه حرات 5
درجه سانتی گراد است
تبخیر در میزان بارش بین خشک ترین و مرطوتزین سال 31 میلی مترست
اصول معماری پایدار به شرح زیر است
1- حفظ انرژی
2-هماهنگی با اقلیم
3-کاهش استفاده منابع طبیعی
4-برآوردن نیاز های ساکنین
5- هماهنگی باسایت
6-کل گراهی
خانه عباسیان در شهر کاشان
به جرات میتوان گفت که یکی از برجسته ترین خانه های تاریخی کاشان خانه عباسیان است
این آثار تاریخی ومنحصر فرد نامزد دریافت بهترین بنای تاریخی شده است
این بنای تاریخی و بیاد ماندنی چنان مورد توجه قرار گرفته که بسیاری از سزیال های تلویزیونی
دراین بنای زیبا برنامه اجرا گردیده
این بنای سنتی در سال1245 شمسی قمری ساخته شده است ودر سال 1250 شمسی قمری
قمری ساختمان آن به پایان رسیده
این بنای زیبا شامل 5 طبقه است و مساحت زیر بنای آن 7هزار متر مربع است

سبک معماری در این بنای منحصر به فرد گودال باغچه نامیده میشود این بنا پائین تر از کوچه
احداث شده این اختلاف سطح باعث می شود ازیک سو استحکام بنا افزایش یابد واز سوی دیگر
دیوارها عایق شده ودرنتیجه ساختمان در زمستان ودر تابستان از سرما و گرما درامان باشد

این بنای زیبا و بیاد ماندنی وسنتی از سه بخش اندرونی و بیرونی و خدمه تشکیل شده
قسمت اندرونی محل زندگی افراد خانواده بوده ودراین قسمت اتاق های شاه نشین
ورخشورخانه وچاه آب وسرداب قرار دارد وقسمت بیرونی بعنوان مهمانسرا وپذیرائی
تجار درنظر گرفته شده وشامل اتاق آینه تالار سرپوشیده و ایوان واتاق سه دری وسایر
فضا ها است

یکی ازمسائلی که باعث زیبائی این بنای منحصر به فرد شده است رعایت قرینه سازی
است بکار بردن قوسهای زیبا با تناسبات طلائی ونور گیر سقف نظر هر بینده ای را بخود
جلب میکند وباعث آرامش روح وروان انسان می شود .

استفاده ارگچ بری های زیبا وشیشه های رنگی وجه بارز این عمارت بحساب
می آید.

در این بنای زیبا برای افامت ساکنین فضا هائی جداگانه برای تابستان
وزمستان درنظر گرفته شده وباتوجه به آب وهوا از این فضا ها استفاده
میشود

خانه عباسیان

خانه عباسیان

چاه آب :
دراین بنای منحصر به فرد دو حلقه چاه آب درنظر گرفته شده یک حلقه چاه برای
تامین آب مورد نیاز حوضخانه وآبیاری باغچه ها ویک چاه برای ذخیره سازی اب
تامین آّب یکی از مسائلی است که امروز در معماری پایدار مطرح می شود

حوضخانه :
حوضخانه از معماری بسیار خاصی برخوردار است آب قنات از طریق کانا ل هائی
باین حوضخانه منتقل میگردد در این خانه های سنتی ومعمولا بادگیرها وحوضخانه ها
در تابستان موجب خنک کردن ساختمان میشوند
ویژگی معماری دراقلیم گرم وخشک:
1 – بیشتر ساختمانها دارای حیاط مرکزی هستند ودر اطراف این حیاط ساختمان ساخته شده
2- بناها دارای ایوان بزرگ و وسیع میباشند وازاین ایوان ها درتابستان استفاده می شود
3- مصالح بکار برده شده دارای ظریفت بالای حرارتی هستند
4- بادگیرهای بلند وسایه بان ها و حوضخانه ها موجب خنک شدن هوا میشوند
5- دربها وپنجره ها درعمق دیوار کار گذاشته شده وابعاد آنها کوچک هستند
معماری پایدار در اقلیم گرم وخشک
1-کاهش میزان گرمای داخلی در نتیجه کاهش مصرف انرژی در ساختمان
2-جلوگیری ازتابش مستقیم خورشید با ایجاد سایه بان ها
3-استفاده از مصالح محلی وبومی
4- تامین آب مصرفی ازچاه وقنات
نتیجه
از آنجائیکه هوای مناظق گرم خشک درتابستان هوابسیار گرم بوده ودر زمستان هوا
بسیار سرد میباشد بنابراین در این مناطق نوع طراحی بنا از اهمیت خاصی برخوردار
است بنابراین انتخاب یک پلان مناسب میتواند بسیاری از مشکلات آب وهوائی را حل
نماید و برای رسیدن به معماری پایدار راه کار های زیر پیشنهاد میشود
1- مطالعه معماری سنتی واستفاده ازتجربیات بکار برده شده توسط معماران برجسته
در این مناطق
2- از آنجائیکه حیاط مرکزی نقش کلیدی درجهت سازگاری بااقلیم طاقت فرسای کویر
عمل میکندوبعبارت دیگر میتوان گفت دراین حیا ط همه عناصر خانه دست بدست هم
میدهند تا یک عنصر هوشمندفراهم کنند تا بنا را درمقابل سرما وگرما وباد مصون بماند
بنابراین ایجاد حیاط مرکزی در مناظق گرم وخشک ضروری بنظر میرسد وحیاط مشجر با
با حوض میتواند ایجاد رطوبت نماید

3- استفاده از سایه بان های متحرگ برای جلوگیری از تابش نور خورشید
4 -استفاده ازتکنولوؤی جدید وبکار بردن متریال های پیشرفته مانند پنجره
هوشمند که بتوانند درمقابل سرما وگرما از خود عکس العمل نشان دهند و استفاده از
پنل های پیش ساخته بتنی برای دیوارهای داخلی برای کاهش وزن مرده ساختمان و
مقاوم نمودن ساختمان در مقابل زلزله ویا بکار بردن مصالحی که به طبیعت لطمه وارد
نکند
5-بکار بردن دیوارهائی که مقاوم درمقابل حرارت وصوت باشند ودر صورتی که برای پوشش
سقف از دیوار باربر استفاده شود در این صورت دیوارها باید با کلاف های بتنی در جهت قائم
وافقی بهم بسته شود ودرغیر اینصورت در مقابل زلزله مقاوم نخواهد بود
6- ساختمان باید اسکلت فلزی ویا بتنی باشد واین ساختمان ها باید مورر
محاسبه دقیق قرار گیرد ( نیروی قائم ونیروی افقی وزلزله وغیزه) وهرگز
نباید از دیوارهای خشتی استفاده نمود زیرا این دیوارها درمقابل زلزله
مقاوم نیستند
7- استفاده ازانرژی خورشیدی برای تاسیسات وروشنائی وعیره
8- احداث چاه برای آبیاری محوطه سازی وسرویس های بهداشتی
9- ایجاد فضای سبز در محوطه با گیاهان محلی
10-استفاده از سیستم سرمایشی وتهویه مطبوع طبیعی
11-استفاده ازمصالح محلی وبومی (باستثنای خشت)
12- انتخاب جهت مناسب برای بنا
13- رعایت سنت وفرهنگ وآداب رسوم در طراحی
14- ایجاد بالکن وبهار خواب برای فصل تابستان
15- رعایت اصول پایداری : حفظ انرژی..هاهنگی با اقلیم
بحد اقل رساندن مصرف انرژِی…برآوردن نیازهای ساکنان
هماهنگی با سایت ..کل گرائی

منابع:
1-معماری همساز با اقلیم تالیف دکتر فرشاد مفاخر سال 1394
2-معماری سبز تالیف اوسمان آتمن تزجمه فرشته صادقی 1393
3- معماری پایدار تالیف دکتر برایان ادوارد ترجمه دکتر ایرج شهروز تهرانی 1393
معماری یزد تالیف علی مدرس ترجمه نصراله سرمدی 1392
سایت کویرها وبیابان های ایران