بخش جراحی

یکی از بخش های مهم هر بیمارستان بخش جراحی آن به شمار می رود و بطور کلی می توان گفت که قلب هر بیمارستان قسمت جراحی آن است. نکته قابل توجه این است که بیمار در هنگام عمل و پس از آن باید مورد مراقبت ویژه قرار گیرد و هرگونه سهل انگاری در این امر باعث مرگ بیمار می گردد و باید متذکر شد که به همان اندازه گیری جراح ماهر می تواند جان بیماران را نجات دهد.

نگهداری بیماران پس از عمل نیز بسیار مهم بوده و باید یک تیم پرستاری ماهر از بیماران مواظبت

نماید.

در بسیاری از مواقع اتاق  عمل جایی است برای انجام اعمال نجات دهنده و زندگی بخش. از نظر افکارعمومی عمومی تیمی که لباس و ماسک مخصوص به اتاق عمل را می پوشدو دور بیمار در

اتاق عمل حلقه زده اند جلوه ای از فداکاری و تمرکز فکر برای یک جراحی خوب و مثبت هستند. با

وجود این هنوز اتاق عمل باعث ترس و نگرانی بیمار و پیدایش این فکر است که شاید بعد از بیهوشی

هرگز بیمار بیدار نشود و

مواجه شدن با این گونه بیماران در اتاق عمل سخت بنظر می رسد. ترس دیگری که اخیراً گریبانگیر

بیماران شده موضوع انفجار ناگهانی و اتفاقی گازهای بیهوشی است که ممکن است در نزدیکی یا

حتی در داخل بدن بیمار باشد. از نظر کمیت چنین اتفاقاتی

با مقایسه تعداد اعمال جراحی که با بیهوشی انجام می گیرد مهم نیست ولی مرگ و میرهایی که

در نتیجه این گونه اتفاقات نامطلوب اتفاق افتاده نظرها را جلب نموده است. مسائل ضدعفونی اتاق

عمل به همان اهمیت مسئله فوق است ولی کمتر در

معرض افکار عمومی است. در موارد فوق باید به هزینه نسبتاً گزاف اتاق عمل و اداره مشکل آن نیز

توجه داشت.

درمورد برنامه  ریزی که قبلاً ذکر گردید، براساس یک برنامه عملی متفکرانه توأم با تحقیق در مورد

متدهای جراحی باید تعداد اشخاصی که در این

 

واحد کار می کنند،نوع وظایف آنان، وسايل و تجهیزاتی که ممکن است لازم داشته باشند و بالاخره

ارتباط این مسائل باید مورد توجه قرار گیرد

این مسائل مشکلات تازه ای هستند. مقالات فراوانی در این مورد نوشته شده و باید قبول کرد که

برنامه هایی که در این مورد منتشر شده مانند متدهای مختلف ضد عفونی متغیر و متفاوت است.

در اتاق عمل چه خبر است  واحد اتاق عمل از نظر تکنیکی واحد درمانی است که در آن تیمی متشکل از یک یا دو جراح، متخصص بیهوشی و پرستار کار می کنند. یک عمل جراحی ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد که این مطلب خود فاکتوری موثر در تعیین اندازه و تعداد اتاق های عمل مورد نیاز است.

در اتاق عمل علاوه بر جراح و متخصص بیهوشی ممکن است پاتولوژیست و رادیولوژیست برای مشاوره و دانشجویان مختلفی برای مشاهده عمل جراحی حضور داشته باشند.

وسايلی مانند خون، پلاسما، دارو، سرم، بانداژ، آب، دستگاه سوزاندن، یخ و خیلی چیزهای دیگر ممکن است مورد نیاز باشد. بعضی مواقع وجود وسايل ثبت کننده الکتریکی یا پمپ های مخصوص و همچنین اکسیژن دستگاه مکنده نیز لازم است. همه ی این وسايل باید همیشه به صورت استریل در دسترس باشد.

تعداد اتاق های عمل:

 

 

یکی از عوامل اساسی که باید در برنامه ریزی اتاق های عمل در نظر گرفته شود تعداد و نوع اتاق های

عمل می باشد. نکته ی دیگری که در درجه ی دوم اهمیت قرار دارد برنامه روزانه و هر ساعته اعمال جراحی است. تغییر در تعداد اتاق های عمل با توجه به عمل های مختلفی که ممکن است انجام شود تا 50 درصد ایرادی ندارد. با تخمین تعداد اعمال جراحی و تقسیم آن نسبت به نوع و زمان آن می توان وسايل مورد نیاز

را تعیین نمود.

درصد	عمل جراحی
64	6400	جراحی عمومی
14	1400	شکسته بندی
10	1000	گوش و حلق و بینی و چشم

 

6	600	زنان
6	600	سیستوکوپی
100	000/10

 

تفاوت بین جراحی بزرگ و کوچک همیشه از نظر علمی روشن بوده ولی در تمام اعمال جراحی نظافت و ضد عفونی کسان رعایت می شود. اعمال جراحی شکسته بندی که با وسايل مخصوص به خود انجام می گیرند جزو گروه جراحی عمومی است. اما با در نظر گرفتن وسعت بیمارستان یک اتاق مخصوص برای اعمال شکسته بندی در نظر گرفته می شود که در موارد لزوم از این اتاق برای جراحی عمومی نیز استفاده میشود. همچنین یک اتاق جداگانه نیز باید برای گچ گیری و باز کردن آن در نظر گرفته شود. آمار مربوط به اتاق گچ گیری در اینجا ذکر نشده زیرا قبلاً جزو آمار جراحی عمومی آمده است. اتاق گچ گیری ممکن است نزدیک اورژانس باشد. این اتاق لازم نیست اتاق جراحی عمومی خیلی بزرگ باشد ولی می بایست کمی تاریک باشد. اعمال جراحی زنانه نیز معمولاً در اتاق عمل انجام می شود ولی اگر در قسمت اتاق عمل انجام نگیرد می توان از اتاقی که در مجاورت اتاق زایمان ساخته و مجهز می گردد برای اعمال زنانه و سزارین استفاده نمود. در هر صورت در مورد محل عمل سزارین می‌بایست از جراح و متخصص زنان سؤال نمود. اعمال سیستوکوپی در هر بیمارستانی که بیش از هشتاد تختخواب داشته باشد واحد جدایی لازم است که معمولاً باید نزدیک اورژانس و رادیولوژی باشد. در مورد محل این فعالیت اختلاف نظرهایی بین جراحان وجود دارد ولی به هر حال لازم است نزدیک و در دسترس بیماران سرپایی باشد تا این گونه بیماران مجبور نشوند از اتاق های عمل عبور نمایند. به علاوه این اتاق باید نزدیک به بیماران بستری باشد.

سرویس اورژانس نیز ممکن است دارای دو اتاق عمل باشد که در فصل بعدی شرح داده خواهد شد. ولی در هر صورت اعمال جراحی که در اورژانس انجام می شود جزء آمار اعمال جراحی به حساب نخواهد آمد. به ندرت در اورژانس عمل جراحی بزرگ انجام میشود

تفاوت بین جراحی بزرگ و کوچک همیشه از نظر علمی روشن بوده ولی در تمام اعمال جراحی نظافت و ضد عفونی کسان رعایت می شود. اعمال جراحی شکسته بندی که با وسايل مخصوص به خود انجام می گیرند جزو گروه جراحی عمومی است. اما با در نظر گرفتن وسعت بیمارستان یک اتاق مخصوص برای اعمال  شکسته بندی در نظر گرفته می شود که در موارد لزوم از این اتاق برای جراحی عمومی نیز استفاده میشود. همچنین یک اتاق جداگانه نیز باید برای گچ گیری و باز کردن آن در نظر گرفته شود. آمار مربوط به اتاق گچ گیری در اینجا ذکر نشده زیرا قبلاً جزو آمار جراحی عمومی آمده است. اتاق گچ گیری ممکن است نزدیک اورژانس باشد. این اتاق لازم نیست اتاق جراحی عمومی خیلی بزرگ باشد ولی می بایست کمی تاریک باشد. اعمال جراحی زنانه نیز معمولاً در اتاق عمل انجام می شود ولی اگر در قسمت اتاق عمل انجام نگیرد می توان از اتاقی که در مجاورت اتاق زایمان ساخته و مجهز می گردد برای اعمال زنانه و سزارین استفاده نمود. در هر صورت در مورد محل عمل سزارین می‌بایست از جراح و متخصص زنان سؤال نمود. اعمال سیستوکوپی در هر بیمارستانی که بیش از هشتاد تختخواب داشته باشد واحد جدایی لازم است که معمولاً باید نزدیک اورژانس و رادیولوژی باشد. در مورد محل این فعالیت اختلاف نظرهایی بین جراحان وجود دارد ولی به هر حال لازم است نزدیک و در دسترس بیماران سرپایی باشد تا این گونه بیماران مجبور نشوند از اتاق های عمل عبور نمایند. به علاوه این اتاق باید نزدیک به بیماران بستری باشد.

سرویس اورژانس نیز ممکن است دارای دو اتاق عمل باشد که در فصل بعدی شرح داده خواهد شد. ولی در هر صورت اعمال جراحی که در اورژانس انجام می شود جزء آمار اعمال جراحی به حساب نخواهد آمد.

 

محاسبه تعداد اتاق عمل:

اگردرسال 6400 عدد عمل داشته باشیم وتغداد روزهای مفید سال 265 روز درنظر بگیریم ودریک اتاق عمل

دوعمل انجام دهیم  تعداد اتاق عمل 13 خواهد شد

تخصصی	حداقل اتاق عمل	حداکثر تعداد اتاق عمل
جراحی عمومی و ژینکولوژی(زنان)	8	14
شکسته بندی	2	3
گوش و حلق و بینی و چشم	1	2
جمع	11	19
سیستوسکوپی	1	2
گچ گیری	1	1
اتاق زایمان اضافی	0	1
جمع کل اتاق های عمل	13	23

 

نحوه برنامه ریزی اتاق عمل:

برنامه و روش مشخص طراحی یک واحد اتاق عمل کمک مؤثری خواهد بود به این ترتیب که   بیماری که قرار است تحت عمل

جراحی قرار گیرد  معمولاً با قرار قبلی بستری می گردد و اغلب شخصاً به بیمارستان مراجعه می کنند در صورت بعضی مواقع بیماران توسط آمبولانس و یا چرخ مخصوص و عده ای از طریق سرویس اورژانس بستری می شوند. بیمار ممکن است ابتدا به اتاق پذیرش یا سرویس اورژانس یا مستقیماً به تختخواب خود برود. در این مرحله تیم جراحی  لباس مخصوص بیمارستان خواهد پوشید و آزمایش های اولیه طبق دستور انجام می شود. رادیوگرافی و تعیین رژیم مخصوص قبل از جراحی به عمل می آید.

در روز عمل ممکن است به بیمار مسکن داده شود و سپس توسط برانکاردی که دارای نرده طرفین است یا توسط تختخواب اتاق بعد از عمل یا توسط تختخواب خود بیمار به اتاق عمل برده شده و به تخت مخصوص منتقل می گردد. با ملافه مخصوص پوشیده شده و برای بیهوشی آماده می گردد. در بعضی بیمارستان ها اتاق جداگانه ای برای بیهوش کردن بیمار قبل از آوردن او به اتاق عمل وجود دارد. در این مورد سلیقه ها متفاوت است

اما در مواردی که اعمال جراحی زیاد است به منظور تسریع در کار وجود این اتاق مفید است. به محض اینکه بیمار بیهوش شد لحظه بسیار حساس فرا می رسد و  عمل جراحی  بلافاصله شروع می گردد.     قبل از بیهوشی به طور جداگانه پرستار تمام وسايل و تجهیزات مورد لزوم اتاق عمل را مانند میز و وسایل محلول های مختلف، صندلی و چراغ مخصوص را آماده نموده و کارکرد درست آن را کنترل می نماید. بسته های گاز و وسایل استریل روی میز با متد آسپیتیک باز می شود. قبل از عمل جراحی لازم است جراح و حداقل یک پرستار دست و بازوی خود را برس زده و مدت معین بشوید و بعد از شستشو وارد فضای استریل شوند . از پرستار سیار که دستش را قبلاً شسته است برای دادن وسايل مورد احتیاج از خارج این دایره به پرستار دست شسته که در داخل این دایره قرار دارد استفاده می شود. هر چیزی که مصرف می شود باید استریل باشد.

متخصص بیهوشی بالای سر بیمار می نشیند و به او بیهوشی می دهد. ضمناً مواظب تنفس بیمار در حین عمل می باشد. متخصص بیهوشی هرگونه تغییری در تنفس و نبض بیمار را به جراح گزارش می دهد. مراقب عکس العمل بیمار نسبت به بیهوشی هم هست. وقتی که بیهوشی به جای گاز با تزریق داروی داخل وریدی باشد متخصص بیهوشی مواظب کم شدن اثر داروی  بیهوشی است. او بیمار را بعد از عمل جراحی نیز مراقبت می کند و تا زمانی که اثر کاملاً از بین نرفته بیمار را تحت نظر دار متخصص بیهوشی یک دکتر در طب است در صورتی که تکنسین بیهوشی لازم نیست طبیب باشد. بعد از اتمام عمل جراحی بیمار ممکن است در آن اتاق تا هوشیاری کامل باقی بماند یا به اتاق ریکاوری منتقل گردد در هردو این موارد بیمار به طور دقیق توسط پرستار و متخصص بیهوشی مواظبت می شود. بیمار تا موقعی که به هوش نیامده باید   در اتاق بعد از عمل باقی می ماند.بعضی از اتاق های مراقبت بعد از عمل 24 ساعته بوده و برای مواردی است که بیمار به کاملا بهوش نیامده باشد ویا به مراقبت شدید احتیاج دارد

. گاهی مواقع چندین روز بیمار در این اتاق مراقبت می شود. گاهی ممکن است بیمار را بعد از عمل به جای اتاق خودش به بخش مخصوص مراقبت های ویژه منتقل نمایند. این روش آخری معمول تر است. زیرا در این مورد بیمار تحت نظر مراقبت پیگیری می باشد.

ارتباطات اتاق عمل: اتاق جراحی معمولاً  با بخش وسايل و حمل و نقل بیمار در ارتباط دارد. در فصل مرکز استریل کردن وسايل که مفصلاً شرح داده شده این نکته روشن می گردد که امروزه تمایل بیشتر به استریل کردن وسايل در یک سیتم مرکزی است که خارج از اتاق عمل واقع می باشد. بدین صورت که وسایل بعد از استریل شدن در مرکز مخصوص، در موارد لزوم به اتاق عمل آورده می شود.

عبور و مرور واحدهای اتاق عمل باید به خوبی مطالعه گردد. همان طوری که قبلاً گفته شد بیمارانی که می‌بایست عمل شوند قبلاً در اتاق بیمار  پذیرفته می شوند و ممکن است آزمایشاتی نیز قبل از عمل انجام گردد. در روز عمل به اتاق عمل برده می شود و پس از بیهوشی و عمل جراحی به اتاق مراقبت های بعد از عمل منتقل می گردد و تا موقعی که اثر بیهوشی کاملاً از بین نرفته باشد در آنجا می ماند و سپس به اتاقش برگردانده می شود. داروخانه با اتاق عمل ارتباط کمتری دارد همینطور سرویس رادیولوژی برای عکس برداری و سیستوسکپی و عمل جراحی شکسته بندی و سرویس اورژانس از نظر بیماران تصادفی، باید ارتباط سیستوسکپی و اعمال جراحی کوچک باید مدنظر باشد شرایط سوانح بزرگ است که در آن از بخش جراحی برای کمک به سرویس اورژانس استفاده شود.

برنامه عملی سرویس اتاق عمل:

فضای اتاق عمل متفاوت و بستگی به اندازه بخش جراحی دارد. یکی از این فضاها محل شستشوی دست جراحان می باشد. هر جراح و پرستار موظف است دست و بازوی خود را برای مدت تعیین شده قبل از جراحی بشوید و برای این منظور یک دستشوئی بزرگ با آب گرم

و سرد مورد نیاز می باشد. جای صابون دز نزدیک دستشوئی نصب می شود که با پدال پا کار می کند بد نیست (نه خیلی اساسی) که موقعیت دستشوئی طوری باشد که جراح در حین شستشو بتواند از طریق در یا پنجره مخصوصی داخل اتاق عمل را ببیند. در صورتی که دستشوئی ها همه در یک محل باشد از نظر اقتصادی ارزانتر و قابل استفاده تر خواهد بود. نکات فوق در مورد مرکز استریل وسايل نیز صدق می کند. پیشنهاد منطقی و عملی که مورد تصویب اداره بهداشت عمومی کشورهای پیشرفته واقع شد  به معرض اجرا درآمد این بود که مرکز استریل و فضای شستشوی دست بین دو اتاق عمل قرار گیرد. این نظریه در مواردی که بخش اتاق عمل فقط از دو عدد تشکیل شده باشد علمی و از نظر اقتصادی صحیح است. ولی در مواردی که سرویس اتاق عمل وسیع شامل چهار اتاق یا بیشتر باشد این نظر قابل قبول نیست و در این مورد می توان با داشتن سرویس استریل و محل شستوشوی مرکزی از لحاظ مالی صرفه جویی فراوانی نمود. نکته فوق بیشتر در مورد مرکز استریل صدق می کند و در مواردی که سرویس استریل مرکزی داشته باشیم می توان ازز آن برای کلیه ی اتاق های عمل استفاده نمود. در حالی که سیستم استریل محیطی یعنی واحدهای کوچک استریل فقط برای دو اتاق قابل استفاده است. بهتر است که یک اتو کلاو سریع و یا دستگاه شستشو و استریل وسايل در مجاورت هر اتاق عمل باشد.

 

نکات بسیار مهم در قسمت جراحی:

1- درنظر گرفتن هال اصلی وسالن انتظار برای همراهان ویک فضا برای پرستاران ضروری است وهمراهان

حق ورودبه سایر قسمت ها را ندارند

2. شکل اتاق عمل می تواند مربع یا مستطیل یا دایره باشد بهترین شکل اتاق عمل دایره است ولی معمولاً از اتاق های مربع شکل برای اتاق عمل استفاده می کنند. در این حالت بهتر است گوشه های اتاق عمل بصورت مورب و یا منحنی باشد ابعاد مناسب اتاق عمل 7در 7 متر میباشد

به ازاء هردو اتاق عمل یک اتاق بیهوشی در نظر گرفته می شود. اتاق بیهوشی می تواند بین دو اتاق عمل قرار گیرد و

یا می توان اتاق های بیهوشی را در هال جداگانه در نظر گرفت ابعاد اتاق بیهوشی حدود 12 متر مربع است.

3. برای استریل پزشکان و پرستاران می توان به ازاء دو اتاق عمل یک فضائی در نظر گرفت این فضا می تواند در جلو و یا پشت اتاق عمل ها تعبیه شود
4. بهتر است در پشت اتاق های عمل یک راهرو ایجاد نمود و در نظر گرفتن دو درب برای اتاق عمل ها ضروری است یکی برای ورود بیمار و دیگری برای ورود پزشکان و پرستاران. درهای اتاق عمل باید بصورت پدالی باشد ئبا پا باز شود
5. برای انبار کردن  وسایل ضدعفونی جراحی می توان فضایی بین دو اتاق عمل پیش بینی نمود مساحت این اتاق 12 متربع است

6-. به ازاء دو یا سه اتاق عمل اتاقی برای گزارش نویسی و استراحت پزشکان باید در نظر گرفته شود مساحت این فضا حدود 12متر مربع است

7- به ازاء هر سه اتاق عمل فضايی برای RECOVERY در نظر گرفت. این فضا حداکثر برای 8 بیمار پیش بینی می شود.

در این سالن یک فضا برای ضدعفونی و فضای دیگری برای پرستاران باید در نظر گرفته شود.

بهتر است برای سالنRECOVERY دو درب درنظر گرفته است (یکی برای ورودی ویکی برای خروجی حداقل عرض درب 2متر است (دولنگه)

8  در نظر گرفتن یک آسانسور برای ورود بیماران به قسمت جراحی.ضروری است

9- اتاق های  استراحت بخش جراحی واتاق بیهوشی بهتر است دریک هال جداگانه حل شود واز طرفی به هال اتاق عمل ها راه داشته باشد

10-انبار تجهیزات پزشکی:این انبار جهت نگهداری تجهیزات پزشکی سیار مانند دستگاه رادیو لوژی سیار استفاده می شود

مساحت آن براساس تعداد ونوع تجهیزات سیار مورد نیاز تعین می شود شکل این فضا میتواند مستطیل باشد

بهتر است درمجاورت این اتاق فصایی برای تعمیرات تجهیزات درنظر گرفته شئد

11-انبار لوازم بیهوشی: این اتاق مخصوص نگهداری لوازم تجهیزات اتاق بیهوشی است

12-اتاق های برای رخت های تمیز ورخت های کثیف  باید درنظر گرفت

13-حوزه پرسنل : اتاق مشاوره پزشکی اتاق های ریاست بخش  سرپرست پرستاری دفتر متخصص بیهوشی  استراحت پرستاران   آبدارخانه

خصوصیات ا تاق عمل:

اتاق عمل باید مجهز به دربهای الکترونیکی باشد

دیوارهای اتاق عمل باید به صورت مات وبه رنگ سبز ویا آبی روشن وقابل شستشو باشد

کف اتاق عمل باید ضد الکتریسته ساکن  بدون سروصدا قابل شستشو ومقاوم دربرابر مواد

شیمیایی باشد

رنگ های بکار برده شده دربیمارستان ضمن انتی باکتریال بودن باید قابل شستشو باشد

سقف اتاق عمل باید از نوع آگوستیک دارای سطح صاف باشد

تعبیه پنجره برای اتاق عمل توصیه نمی شود(زیرا امکان نفوذ گرد و غبار از درز پنجره وجود

دارد)

اتاق عمل باید مجهز به پریز های برق ضد جرقه باشد

اتاق عمل مجهز به وسایل آتش نشانی باشد

هوای ورود به اتاق عمل باید عاری از میکرب بوده ورطوبت ودرجه حرارت آن تحت

کنترل باشد

لوله کشی سانترال گازهای طبی برای اتاق عمل ضروری است

درجه حرارت اتاق عمل 22درجه سانتی گراد است

فشار هوا در اتاق عمل جراحی بایستی از فشار هوا نیمه تمیز بیشتر باشد این

فشار مانع ورود هوای دیگر بداخل اتاق عمل می شود

 

RECOVERY ROOM

 

ارتبا ط بین اتاق جراحی باRecovery :

چکیده :

1- بهترین شکل اتاق عمل مربع است بهتر است است دو درب برای اتاق عمل درنظر گرفته شود

2- اتاق عمل احتیاج به نور طبیعی ندارد باید از نور غیر مستقیم استفاده نمود پیش بینی برق

اظطراری برای این اتاق ضروری است

3- حداقل عرض راهروهای اتاق عمل 2.70 متر است وبهتر است اطراف اتاق عمل باز باشد

4- جای مناسب برای بخش جراحی طبقات  وسط است

تهیه وتنظیم : مهند س شراره سوداگر دانشجوی دکتری  معماری

منابع:

کتاب طراحی بیمارستان       تالیف استاد حسین سوداگر

اصول مغماری وشهرسازی   تالیف  استاد حسین سوداگر

مقاله  ISI   استاد حسین سوراگر در مجلات معتبر دنیا